Kimyager
Burcu SESİZ
Ağız hijyeni, ağızdaki gıda artık maddelerinin mümkün olabildiğince uzaklaştırılması, diş ve diş etlerinin sağlıklı görünmesi ve ferah bir nefestir. Sağlıklı diş ve diş etleri ile ferah bir nefese sahip olmak kişinin iyi görünmesi ve kendini iyi hissetmesini sağladığından sosyal hayatında da önemli bir yer tutar. Peki sağlıklı bir ağza sahip olmak için yapılması gerekenler nelerdir? Belli zaman aralıklarında düzenli olarak yapılan diş sağlığı kontrolleri başta olmak üzere, ağız bakım ürünlerinin doğru kullanımı sağlıklı bir ağza sahip olmada büyük rol oynar. Bu nedenle, kişinin kendi ağız- diş yapısına ve sorunlarına uygun diş macunu seçmesi ağız sağlığı açısından büyük öneme sahiptir.
Uygun Diş Macunu Seçimi
Diş Macunu Bileşenleri
Florür
Çürükleri önlemede diş macunlarında kullanılan en önemli aktif bileşendir. Ayrıca diş minesinin oluşumu üzerinde yararlı etkileri vardır. Sodyum florür diş macunlarında en yaygın olarak kullanılan florür kaynağıdır. Kalay (II) florür ve sodyum monoflorfosfat da florür kaynağı olarak kullanılan maddelerdendir.
Aşındırıcılar
Diş macunun temizleyici gücüdür. Leke ve diş plağını uzaklaştırarak dişleri temizler. Diş macunlarında yaygın olarak kullanılan aşındırıcılar, kalsiyum karbonat, silisyum dioksit, kalsiyum monohidrojenfosfat, sodyum bikarbonattır. Ancak bazı diş macunları yüksek oranda aşındırıcı özellikte olup bu nedenle diş minesine zarar verebilir ve beraberinde diş hassasiyetini doğurabilir.
Nemlendiriciler
Diş macununu nemli tutarak kurumasını önlerler. Diş macunlarında yaygın olarak kullanılan nemlendiriciler gliserin, sorbitol, propilen glikol’dür.
Kıvam vericiler
Diş macununun dokusunu oluşturmaya yardımcı olur ve kıvamını belirlerler. Diş macunlarında sıklıkla kullanılan kıvamlaştırıcılar, deniz yosunlarından üretilen, kıvam arttırıcı ve emülgatör bir özelliğe sahip olan ve önemli miktarda selüloz içeren karragenan; bir heteropolisakkarit olan ksantan gam ve karboksimetil selüloz’dur.
Koruyucular
Diş macununda mikroorganizmaların gelişimini engeller. Yaygın olarak kullanılan koruyucular metil paraben, propil paraben, sodyum benzoat ve potasyum sorbat’tır.
Deterjanlar
Diş macunun köpürmesini sağlayan ajanlardır. Sodyum lauril sülfat (SLS), sodyum metil kokoil taurat, Kokamidopropil betain (CAPB) en sık kullanılan köpük yapıcılardandır.
Tatlandırıcılar
Sakarin diş macunlarında en yaygın olarak kullanılan tatlandırıcıdır.
Aroma vericiler
Diş macununun yapısındaki diğer kimyasalların tat ve kokusunu örtmek, ayrıca diş macununun tadını geliştirmek üzere kullanılır. Mentol-nane tatları diş macunlarında ferahlatıcı hissi vermek üzere en yaygın kullanılan aroma vericilerdir.
Diş hassasiyetini gidericiler
Diş hassasiyetine sebep olan birçok faktör vardır. Dişlerin sert fırçalanması zamanla mine ve sementi aşındırır. Diş eti çekilmesi, diş eti iltihabı, yüksek oranda aşındırıcı içeren diş macunu kullanmak ve plak birikimi bu faktörlerden birkaçıdır. Bugün diş macunlarına farklı özellikte hammaddeler eklenerek diş hassasiyeti giderilmeye çalışılmaktadır. Stronsiyum asetat, stronsiyum klorür ve potasyum nitrat, diş hassasiyetini gidermede en yaygın olarak kullanılan maddelerdendir.
Tartar oluşumunu engelleyiciler
Halihazırda “oluşmuş tartarı giderebilecek” bir diş macunu bulunmamaktadır. Ancak fonksiyonlarına göre diş macunu formülüne bazı maddeler eklenerek tartar oluşumunu engelleyici etki yaratılmaya çalışılmaktadır. Sodyum pirofosfat diğer bir adıyla tetrasodyumpirofosfat tartar oluşumunu engellemede yaygın olarak kullanılan maddelerden biridir.
Türkiye’de Diş Macunu
Sağlıklı diş etlerine, temiz ve beyaz görünen dişlere, hoş kokan nefese sahip olmak ağız hijyenini sağlamasının yanında kişinin sosyal yaşamını da önemli ölçüde etkilemektedir. Ağız hijyenimizi sağlamada kullanılan ağız bakım ürünlerinden en büyük pay tartışmasız diş macunlarına aittir. Bu açıdan ülkemizdeki diş macunu üretimi ve tüketimine bakmakta yarar vardır.
Bugün piyasada farklı marka ve özellikte birçok diş macununa rastlamak mümkündür. Bu ürünlerin çoğu hepimizin bildiği ve kullandığı, uluslararası tanınırlığa sahip markalardır. Dolayısıyla birçoğu yurtdışından ithal edilen ürünlerdir. Raflarda yerli diş macununa rastlamak neredeyse imkânsız gibidir. Tabii ki bu oluşumun kaynağında pek çok sebep bulunmaktadır. Hammaddenin büyük çapta ithalata dayalı olması, enerji-su gibi maliyetlerin diğer ülkelere oranla daha yüksek oluşu, ürün maliyetini artırıcı etkenlerdir. Bunun yanı sıra rekabette öne çıkan unsurlardan reklam ve ürün tanıtımı bu markalarla rekabeti neredeyse imkânsız kılmaktadır. Buna benzer birçok sebepten dolayı yerli üretici bilinir markalarla rekabet edemeyerek raflardaki yerini reklam ve tanıtım gücü yüksek markalı ürünlere bırakmak zorunda kalmaktadır.
Bunun yanında bir diğer önemli unsur da tüketim miktarıdır. Türkiye’de kişi başına düşen yıllık diş macunu tüketimi incelendiğinde; oldukça düşük bir değer karşımıza çıkmaktadır (Şema-1)
Şema-1. Türkiye’de Kişi Başına Düşen Yıllık Diş Macunu Tüketimi (g)
Şema-1’de görüldüğü gibi ülkemizde diş macunu tüketimi yıllara göre artış gösterse de 2010 yılında kişi başına düşen tüketim 110 g olarak gerçekleşmiştir. Karşılaştırma yapmak için batılı ülkelerdeki diş macunu tüketimine bakalım (Şema-2).
Şema-2. Batı Ülkelerinde 2007 Yılında Kişi Başına Düşen Diş Macunu Kullanımı (mL)
2007 yılı rakamları ile Türkiye ve batılı ülkelerdeki diş macunu tüketimine bakıldığında, adı geçen yılda kişi başına düşen diş macunu tüketimi Türkiye’de (98 g) kabaca 82 mL ise batılı ülkelerde ise bunun 4-5 katı olarak gerçekleşmiştir (Şema-2).
Sonuçta, Türkiye’de diş macunu tüketiminin azlığı yanında pazardaki yerli üretimin çok alt seviyelerde olduğu söylenebilir. Tüketicinin ağız bakım ürünleri kullanımı konusunda teşvik edilmesi ve bilinçlendirilmesi öncelikle sağlık için çok önemlidir. Ağız bakımına verilen önemin artmasıyla birlikte, hem tüketimin hem de yerli üretici sayısının artışını bekleyebiliriz.
Kaynak:
- Kimyagerler Derneği Bülteni (Yıl: 2013 Sayı: 10)