İlk Yardım

İlk Yardım Nedir?

Acil Tedavi Nedir?

Acil tedavi ünitelerinde, hasta/yaralılara doktor ve sağlık personeli tarafından yapılan tıbbi müdahalelerdir.

İlk Yardımın Öncelikli Amaçları:

• Hayati tehlikenin ortadan kaldırılması,
• Yaşamsal fonksiyonların sürdürülmesinin sağlanması,
• Hasta/yaralının durumunun kötüleşmesinin önlenmesi,
• İyileşmenin kolaylaştırılması,

İlk Yardımın Temel Uygulamaları (KBK):

• Koruma: Kaza sonuçlarının ağırlaşmasını önlemek için olay yerini değerlendirilmesini kapsar. En önemli işlem olay yerinde oluşabilecek tehlikeleri belirleyerek güvenli bir çevre oluşturmaktır.
• Bildirme: Olay/kaza mümkün olduğu kadar hızlı bir şekilde telefon veya diğer kişiler aracılığı ile gerekli yardım kuruluşlarına bildirilmelidir. Türkiye’de ilk yardım gerektiren her durumda telefon iletişimleri, 112 acil telefon numarası üzerinden gerçekleştirilir.

Hayat Kurtarma zinciri 4 halkadan oluşur.

İlk Yardımın ABC’si:

2. Hasta/Yaralının ve Olay Yerinin Değerlendirilmesi

A. Hasta/yaralının Değerlendirilmesi

Hasta/yaralının değerlendirilmesinin amacı:

– Hastalık ya da yaralanmanın ciddiyetinin değerlendirmesi,

– İlk yardım önceliklerinin belirlenmesi,

– Yapılacak ilk yardım yönteminin belirlenmesi,

– Güvenli bir müdahale sağlanması,

Hasta/yaralının ilk değerlendirmesi:

i. Bilinç durumunun değerlendirilmesi: Öncelikle hasta/yaralının bilinç durumu değerlendirilir. Hasta/yaralıya önce sözlü uyaranla (iyi misiniz?), cevap alınmazsa hafifçe omuzuna dokunarak ve sözlü uyaranla (iyi misiniz?) bilinç durumu değerlendirilmesi yapılır.

!   Bilinç düzeyi yaralanmanın ağırlığını gösterir.

ii. Hava yolunun değerlendirilmesi (A): Bilinç kaybı olan hasta/yaralının hava yolu değerlendirilirken “3 aç kuralı” uygulanır.

Aç 1. Nefes almayı engelleyen ve boğazı kapatan kravat, gömlek düğmesi, fular gibi giysiler açılır.

Aç 2. Hasta/yaralının ağzı açılır ve göz ile kontrol edilir, eğer yabancı cisim var ise işaret parmağı ile (bebeklerde serçe parmak ile) ağızdan çıkarılır.

Aç 3. Hava yolu açıklığı sağlanır. Hava yolu açıklığı sağlanırken baş, boyun gövde ekseni düz olacak şekilde yatırılır. Daha sonra bir el hasta/yaralının alnına, diğer elin iki parmağı çene kemiğinin üzerine koyulur, alından bastırılıp çeneden kaldırılarak baş geriye doğru itilip Baş geri – Çene yukarı Pozisyonu verilir. Bu işlem sırasında sert hareketlerden kaçınılmalıdır.

iii. Solunumun değerlendirilmesi (B): İlk yardımcı, başını hasta/yaralının göğsüne bakacak şekilde yan çevirerek yüzünü hasta/yaralının ağzına yaklaştırır, Bak – Dinle – Hisset Yöntemi ile solunum yapıp yapmadığını 10 saniye süre ile değerlendirir.

• Bak: Solunum hareketini gözle, göğüs kafesi kalkıp iniyor mu?
• Dinle:Solunum sesini dinle, soluk sesi duyuluyor mu?
• Hisset: Hasta/yaralının nefesini hissetmeye çalış, soluk yanağa geliyor mu?

Solunum yoksa derhal Temel Yaşam Desteğine başlanır.

iv. Dolaşımın değerlendirilmesi (C): Dolaşım değerlendirmesi ambulans ekiplerince ya da acil servislerde yapılır.

***İlk değerlendirme sonucu hasta/yaralının bilinci kapalı fakat solunumu varsa derhal KOMA POZİSYONUNA getirilir.

Hasta/yaralının ikinci değerlendirmesi:

İlk muayene ile hasta/yaralının yaşam belirtilerinin varlığı güvence altına alındıktan sonra ilk yardımcı ikinci muayene aşamasına geçerek baştan aşağı muayene yapar.

İkinci değerlendirme aşamaları şunlardır:

– Görüşerek bilgi edinme,

• İlk yardımcı kendini tanıtır,
• Hasta/yaralının ismini öğrenir ve adıyla hitap eder,
• Hoşgörülü ve nazik davranarak güven sağlar,
• Hasta/yaralının endişelerini gidererek rahatlatır,
• Olayın mahiyeti, koşulları, kişisel öz geçmişleri, sonuç olarak ne yedikleri, kullanılan ilaçlar ve alerjinin varlığı sorularak öğrenilir.

– Baştan aşağı kontrol,

• Baş,
• Boyun,
• Göğüs kafesi,
• Karın boşluğu,
• Kol ve bacaklar,

B. Olay Yerinin Değerlendirilmesi

Olay yerinin değerlendirilmesinin amacı:

• Olay yerinde tekrar kaza olma riskini ortadan kaldırmak,
• Olay yerindeki hasta/yaralı sayısını ve türlerini belirlemek,

Olay yerinin değerlendirilmesinde yapılacak işler:

Herhangi bir olay yerinin değerlendirilmesinde aşağıdakiler mutlaka yapılmalıdır;

• Kazaya uğrayan araç mümkünse yolun dışına ve güvenli bir alana alınmalı,
• Olay yeri güvenli bir şekilde işaretlenmeli,
• Kaza noktasının önüne veya arkasına, gelecek araç sürücülerini yavaşlatmak ve olası ikinci bir kazayı önlemek için uyarı işaretleri (üçgen reflektör) kullanılmalı,
• Olay yerinde hasta/yaralıya yapılacak yardımı güçleştirecek veya engelleyecek meraklı kişiler olay yerinden uzaklaştırılmalı,
• Olası patlama ve yangın riskini önlemek için olay yerinde sigara içilmemeli,
• Gaz kaçağı söz konusu ise zehirlenmeleri ve patlamaları önlemek için gerekli tedbirler alınmalıdır,
• Hasta/yaralı gerekmedikçe yerinden oynatılmamalıdır,
• Hasta/yaralının bilinci kapalı ise ağızdan hiçbir şey verilmemelidir,
• Hemen tıbbi yardım (112) istenmelidir,
• Hasta/yaralının endişeleri giderilmeli, nazik ve hoşgörülü olmalıdır,
• Hasta/yaralının paniğe kapılmasını engellemek için yarasını görmesine izin verilmemelidir,
• Yardım ekibi gelene kadar olay yerinde kalmalıdır.

3. Temel Yaşam Desteği

Kişide solunumun olmaması, bilincin kapalı olması, hiç hareket etmemesi ve uyaranlara cevap vermemesi kalp durmasının belirtisidir.

Temel Yaşam Desteği:

Yaşam kurtarmak amacı ile hava yolu açıklığı sağlandıktan sonra, solunumu ve/veya kalbi durmuş kişiye yapay solunum ile akciğerlerine oksijen gitmesini, dış kalp masajı ile de kalpten kan pompalanmasını sağlamak üzere yapılan ilaçsız müdahaledir.

Baş geri – Çene yukarı Pozisyonu:

Bilinci kapalı bütün hasta/yaralılarda solunum yolu kontrol edilmelidir. Çünkü dil geriye kayabilir ya da herhangi bir yabancı madde solunum yolunu tıkayabilir. Önce ağız içine gözle bakılır, eğer yabancı cisim var ise çıkarıldıktan sonra hasta/yaralıya baş geri – çene yukarı pozisyonu verilir.

Bunun için;

• Bir el alına yerleştirilir,
• Diğer elin iki parmağı çene kemiğinin üzerine yerleştirilir,
• Alından bastırılıp, çeneden kaldırılarak baş geriye doğru itilir,
• Böylece dil yerinden oynatılarak hava yolu açıklığı sağlanmış olur.

Yapay solunum:

• Hasta/yaralının hava yolu açıldıktan sonra, solunum Bak – Dinle – Hisset Yöntemi ile değerlendirilir,

• Normal solunum yoksa (solunum yoksa veya yetersiz ve düzensiz ise) hemen yapay solunuma başlanır.

Bebeklerde (0 – 12 Ay) dış kalp masajı ve yapay solunum:

• İlk yardımcı kendisinin ve bebeğin güvenliğinden emin olur,
• Önce sesli uyaranla (yavrum iyi misin?) cevap alınmazsa ayak tabanına hafifçe vurarak ve sesli uyaranla bilinci kontrol edilir; eğer bilinç yok ise,
• Çevreden yüksek sesle yadım çağrılır; 112 aratılır,
• Bebek sert bir zemin üzerine sırt üstü yatırılır,
• İlk yardımcı temel yaşam desteği uygulayacağı pozisyonu alır,
• Bebeğin boynunu ve göğsünü saran giysiler açılır,
• Ağız içi gözle kontrol edilir; hava yolu tıkanıklığına neden olan yabancı cisim var ise çıkartılır,
• Hava yolunu açmak için, bir el bebeğin alnına, diğer elin iki parmağı çene kemiğine koyulup baş hafifçe yukarı itilerek eğilir, baş geri – çene yukarı pozisyonu verilir,
• Bebeğin solunum yapıp yapmadığı bak – dinle – hisset yöntemiyle 10 saniye süre kontrol edilir,
• Solunum yoksa ağız dolusu nefes alınır ve ağız bebeğin ağız ve burnunu içine alacak şekilde yerleştirilir,
• Bebeğin göğsünü hafifçe yükseltmeye yarayacak kadar her biri 1 saniye süren 2 solunum verilir, havanın geriye çıkması için zaman verilir,
• Kalp basısı uygulamak için bebeğin göğüs merkezi belirlenir; iki meme başının altındaki hattın ortası göğüs merkezini oluşturur,
• Bir elin orta ve yüzük parmağı bebeğin göğüs merkezine yerleştirilir,

• Göğüs yüksekliğinin 1/3 (yaklaşık 4 cm civarı) aşağı inecek şekilde 30 kalp basısı uygulanır, bu işlemin hızı dakikada 100 bası olacak şekilde ayarlanır,
• Bebeğe 30 kalp masajından sonra 2 solunum yaptırılır (30:2),
• İlk yardımcı yalnız ise; 30:2 göğüs basısı 5 tur tekrarladıktan sonra 112‘yi kendisi arar,
• Temel Yaşam Desteğine bebeğin yaşamsal refleksleri veya tıbbi yardım gelene kadar kesintisiz devam edilir.

Çocuklarda (1 – 8 yaş) dış kalp masajı ve yapay solunum:

• İlk yardımcı kendisinin ve çocuğun güvenliğinden emin olur,
• Önce sesli uyaranla (oğlum/kızım iyi misin?) cevap alınmazsa omzuna hafifçe vurarak ve sesli uyaranla bilinci kontrol edilir; eğer bilinç yok ise,
• Çevreden yüksek sesle yadım çağrılır; 112 aratılır,
• Çocuk sert bir zemin üzerine sırt üstü yatırılır,
• İlk yardımcı temel yaşam desteği uygulayacağı pozisyonu alır,
• Çocuğun boynunu ve göğsünü saran giysiler açılır,
• Ağız içi gözle kontrol edilir; hava yolu tıkanıklığına neden olan yabancı cisim var ise çıkartılır,
• Hava yolunu açmak için, bir el çocuğun alnına, diğer elin iki parmağı çene kemiğine koyulup baş hafifçe yukarı itilerek eğilir, baş geri – çene yukarı pozisyonu verilir,
• Çocuğun solunum yapıp yapmadığı bak – dinle – hisset yöntemiyle 10 saniye süre kontrol edilir,
• Solunum yoksa alnın üzerine konulan elin baş ve işaret parmağı kullanılarak çocuğun burnu kapatılır,
• Baş geri – Çene yukarı pozisyonunda iken çocuğun ağzını içine alacak şekilde ağız yerleştirilir,
• Çocuğun göğsünü yükseltmeye yarayacak kadar her biri 1 saniye süren 2 solunum verilir, havanın geriye çıkması için zaman verilir,
• Kalp basısı uygulamak için göğüs kemiğinin alt ve üst ucu tespit edilerek alt yarısına bir elin topuğu yerleştirilir,
• Elin parmakları göğüs kafesiyle temas ettirilmeden, dirsek bükülmeden, göğüs kemiği üzerine vücuda dik olacak şekilde tutulur,

• Göğüs yüksekliğinin 1/3 (yaklaşık 5 cm civarı) aşağı inecek şekilde 30 kalp basısı uygulanır, bu işlemin hızı dakikada 100 bası olacak şekilde ayarlanır,
• Çocuğa 30 kalp masajından sonra 2 solunum yaptırılır (30:2),
• İlk yardımcı yalnız ise; 30:2 göğüs basısı 5 tur tekrarladıktan sonra 112‘yi kendisi arar,
• Temel Yaşam Desteğine çocuğun yaşamsal refleksleri veya tıbbi yardım gelene kadar kesintisiz devam edilir.

Yetişkinlerde dış kalp masajı ve yapay solunum:

• İlk yardımcı kendisinin ve hasta/yaralının güvenliğinden emin olur,
• Önce sesli uyaranla (iyi misiniz?) cevap alınmazsa omuzuna hafifçe vurarak ve sesli uyaranla bilinci kontrol edilir; eğer bilinç yok ise,
• Çevreden yüksek sesle yadım çağrılır; 112 aratılır,
• Hasta/yaralı sert bir zemin üzerine sırt üstü yatırılır,
• İlk yardımcı temel yaşam desteği uygulayacağı pozisyonu alır,
• Hasta/yaralının boynunu ve göğsünü saran giysiler açılır,
• Ağız içi gözle kontrol edilir; hava yolu tıkanıklığına neden olan yabancı cisim var ise çıkartılır,
• Hava yolunu açmak için, bir el hasta/yaralının alnına, diğer elin iki parmağı çene kemiğine koyulup baş, çene kemiği yere dik gelecek şekilde yukarı itilerek eğilir, baş geri – çene yukarı pozisyonu verilir,
• Hasta/yaralının solunum yapıp yapmadığı bak – dinle – hisset yöntemiyle 10 saniye süre kontrol edilir,
• Hasta/yaralının solunumu yok ise, kalp basısı uygulamak için göğüs kemiğinin alt ve üst ucu tespit edilerek alt yarısına bir elin topuğu yerleştirilir,
• Diğer el bu elin üzerine yerleştirilir,
• Her iki elin parmakları birbirine kenetlenir,
• Ellerin parmakları göğüs kafesiyle temas ettirilmeden, dirsek bükülmeden, göğüs kemiği üzerine vücuda dik olacak şekilde tutulur,

• Göğüs yüksekliğinin 1/3 (yaklaşık 5 cm civarı) aşağı inecek şekilde 30 kalp basısı uygulanır, bu işlemin hızı dakikada 100 bası olacak şekilde ayarlanır,
• Baş geri – çene yukarı pozisyonu tekrara verilerek hava yolu açıklığı sağlanır,
• Alnın üzerine konulan elin baş ve işaret parmağı kullanılarak hasta/yaralının burnu kapatılır,
• Baş geri – Çene yukarı pozisyonunda iken hasta/yaralın ağzını içine alacak şekilde ağız yerleştirilir,
• Hasta/yaralının göğsünü yükseltmeye yarayacak kadar her biri 1 saniye süren 2 solunum verilir, havanın geriye çıkması için zaman verilir,
• Hasta/yaralıya 30 kalp masajından sonra 2 solunum yaptırılır (30:2),
• Temel Yaşam Desteğine hasta/yaralının yaşamsal refleksleri veya tıbbi yardım gelene kadar kesintisiz devam edilir.

B. Hava Yolu Tıkanıklığı

Hava yolu tıkanıklığı:

Hava yolunun, solunumu gerçekleştirmek için gerekli havanın geçişine engel olacak şekilde tıkanmasıdır. Tıkanma kısmi tıkanma ya da tam tıkanma şeklinde olabilir.

Kısmi tıkanma belirtileri;

• Öksürür,
• Nefes alabilir,
• Konuşabilir,

– Bu durumda hastaya dokunulmaz, öksürmeye teşvik edilir.

Tam tıkanma belirtileri;

• Nefes alamaz,
• Acı çeker, ellerini boğazına götürür,
• Konuşamaz,
• rengi morarmıştır.

– Bu durumda Heimlich Manevrası (karına baskı uygulama) yapılır.

Kısmi tıkanıklık olan kişilerde ilk yardım uygulaması:

• Eğer kişinin hava yolunda yeterli hava giriş çıkışı mevcutsa, kazazede öksürmeye teşvik edilmeli, yakından izlenmeli ve başka bir girişimde bulunulmamalıdır,
• Kazazede takip edilmeli, solunum ve öksürüğünde zayıflama olursa ya da kaybolursa ve morarma saptanırsa derhal girişimde bulunulmalıdır,
• Belirgin bir yabancı cisim, yerinden çıkmış veya gevşemiş takma dişleri varsa bunlar yerinden çıkarılır,
• Eğer yabancı cisim görülemiyorsa ve hastanın durumu kötüye gidiyorsa aşağıda tam tıkanmada anlatılan uygulamalara başlanır.

Tam tıkanıklık olan kişilerde ilk yardım uygulaması:

  –  Bilinci yerinde tam tıkanıklık olan kişilerde Heimlich Manevrası

• Hastanın yanında veya arkasında durulur,
• Bir elle göğsü desteklenerek öne eğilmesi sağlanır,
• Diğer elin topuğu ile hızla 5 kez sırtına süpürür tarzda vurulur,
• Tıkanıklığın açılıp açılmadığına bakılır, açıldıysa işlem durdurulur,
• Açılmadıysa, bir elin baş parmağı midenin üst kısmına, göğüs kemiği altına gelecek şekilde yumruk yaparak konur. Diğer el ile yumruk yapılan el kavranır,
• Kuvvetle arkaya ve yukarı doğru bastırılır,
• Bu hareket 5 – 7 kez yabancı cisim çıkıncaya kadar tekrarlanır,
• Solunum değerlendirilir,
• Tıbbi yardım istenir (112).

–  Bebeklerde tam tıkanıklık olan hava yolunun açılması:

• Bebek ilk yardımcının bir kolu üzerine ters olarak yatırılır,
• Baş parmak ve diğer parmakların yardımıyla bebeğin çenesi kavranarak boynundan tutulur ve yüzüstü pozisyonda öne doğru eğilir,
• Baş gergin ve gövdesinden aşağıda bir pozisyonda tutulur,
• 5 kez el bileğinin iç kısmı ile bebeğin sırtına kürek kemiklerinin arasına hafifçe vurulur,
• Yabancı cisim çıkıp çıkmadığına bakılır,
• Çıkmadıysa başı gövdesinden aşağıda olacak şekilde sırtüstü tutulur,
• 5 kez iki parmak göğüs kemiğinin alt kısmından karnın üst kısmına baskı uygulanır,

• Yabancı cisim çıkana kadar devam edilir,
• Tıbbi yardım istenir (112).

4. Kanamalarda İlk Yardım

A. Kanama nedir?

Damar bütünlüğünün bozulması sonucu kanın damar dışına (vücudun içine veya dışına) doğru akmasıdır.

Kanamanın ciddiyeti aşağıdaki durumlara bağlıdır:

• Kanamanın hızına,
• Vücutta kanın aktığı bölgeye,
• Kanama miktarına,
• Kişinin fiziksel durumuna ve yaşına.

Kaç çeşit kanama vardır?

Vücutta kanın aktığı bölgeye göre;

Dış kanamalar: Kanama, yaradan vücut dışına doğru olur.

İç kanamalar: Kanama vücut içine olduğu için gözle görülemez.

Doğal deliklerden olan kanamalar: Kulak, burun, ağız, anüs, üreme organlarından olan kanamalardır.

Damar tipine göre;

Atardamar kanamaları: Kalp atımları ile uyumlu olarak kesik kesik akar ve açık renklidir.

Toplardamar kanamaları: Koyu renkli ve sızıntı şeklindedir.

Kılcal damar kanamaları:  Küçük kabarcıklar şeklindedir.

Kanamalarda ilk yardım uygulamaları nelerdir?

Dış kanamalarda ilk yardım:

• İlk yardımcı kendini tanıtır ve hasta/yaralıyı sakinleştirir,
• Hasta/yaralı sırtüstü yatırılır,
• Yaralının durumu değerlendirilir (ABC),
• Tıbbi yardım istenir (112),
• Yara ya da kanama değerlendirilir,
• Kanayan yer üzerine temiz bir bezle bastırılır,
• Kanama durmazsa ikinci bir bez koyarak basıncı arttırılır,
• Gerekirse bandaj ile sararak basınç uygulanır,
• Kanayan yere en yakın basınç noktasına baskı uygulanır,
• Kanayan bölge yukarı kaldırılır,
• Çok sayıda yaralının bulunduğu bir ortamda tek ilk yardımcı varsa, yaralı güç koşullarda bir yere taşınacaksa, uzuv kopması varsa ve/veya baskı noktalarına baskı uygulamak yeterli olmuyorsa boğucu sargı (turnike) uygulanır,
• Kanayan bölge dışarıda kalacak şekilde hasta/yaralının üstü örtülür,
• Şok pozisyonu verilir,
• Sık aralıklarla (2-3 dakikada bir) yaşam bulguları değerlendirilir,
• Kanayan bölge dışarıda kalacak şekilde yaralının üstü örtülür,
• Yapılan uygulamalar ile ilgili bilgiler (turnike gibi) yaralının üzerine yazılır,
• Yaşam bulguları sık aralıklarla (2-3 dakikada bir) değerlendirilir,
• Hızla sevk edilmesi sağlanır,

İç kanamalarda ilk yardım:

İç kanamalar şiddetli travma, darbe, kırık, silahla yaralanma nedeniyle oluşabilir. Yaralıda şok belirtileri vardır. İç kanama şüphesi olanlarda aşağıdaki uygulamalar yapılmalıdır:

• Hasta/yaralının durumu değerlendirilir (ABC),
• Tıbbi yardım istenir (112),
• Üzeri örtülerek ayakları 30 cm yukarı kaldırılır,
• Asla yiyecek ve içecek verilmez,
• Hareket ettirilmez (özellikle kırık varsa),
• Yaşam bulguları incelenir,
• Hızla sevk edilmesi sağlanır,

Doğal deliklerden çıkan kanamalarda ilk yardım:

Burun kanaması:

• Hasta/yaralı sakinleştirilir, endişeleri giderilir,
• Oturtulur,
• Başı hafifçe öne eğilir,
• Burun kanatları 5 dakika süre ile sıkılır,
• Uzman bir hekime gitmesi sağlanır.

Kulak kanaması:

• Hasta/yaralı sakinleştirilir, endişeleri giderilir,
• Kanama hafifse kulak temiz bir bezle temizlenir,
• Kanama ciddi ise kulağı tıkamadan temiz bezlerle kapatılır,
• Bilinci yerinde ise hareket ettirmeden sırtüstü yatırılır, bilinçsiz ise kanayan kulak üzerine yan yatırılır.
• Kulak kanaması, kan kusma, anüsten veya üreme organlarından gelen kanamalarda hasta/yaralı kanama örnekleri ile uzman bir hekime sevk edilir.

Vücutta Baskı Uygulanacak Noktalar Nerelerdir?

Atardamar kanamalarında kan, basınç ile fışkırır tarzda olur. Bu nedenle kısa zamanda çok kan kaybedilir. Bu tür kanamalarda asıl yapılması gereken, kanayan yer üzerine veya kanayan yere yakın olan bir üst atardamar bölgesine baskı uygulanmasıdır. Vücutta bu amaç için belirlenmiş baskı noktaları şunlardır:

1. Boyun:Boyun atardamarı (şah damarı) baskı yeri
2. Köprücük Kemiği Üzeri: Kol atardamarı baskı yeri
3. Koltuk altı: Kol atardamarı baskı yeri
4. Kolun Üst Bölümü: Kol atardamarı baskı yeri
5. Kasık: Bacak atardamarı baskı yeri
6. Uyluk: Bacak atardamarı baskı yeri

Kanamalarda üçgen bandaj uygulaması nasıl yapılmalıdır?

Üçgen bandaj, vücudun değişik bölümlerinde bandaj ve/veya askı olarak kullanılabilir. Üçgen bezin tepesi tabanına doğru getirilip yerleştirilir. Sonra bir ya da iki kez daha bunun üzerine katlanarak istenilen genişlikte bir sargı bezi elde edilmiş olur.

Ele üçgen bandaj uygulama:

Parmaklar, üçgenin tepesine gelecek şekilde el üçgen sargının üzerine yerleştirilir. Üçgenin tepesi bileğe doğru katlanır. Elin sırtında, üçgenin uçları karşı karşıya getirilir ve çaprazlanıp, bilek seviyesinde düğümlenir.

Ayağa üçgen bandaj uygulama:

Ayak, üçgenin üzerine düz olarak parmaklar üçgenin tepesine bakacak şekilde yerleştirilir. Üçgen bandajın tepesini ayağın üzerinde çaprazlayacak şekilde öne doğru getirilir. İki ucu ayak bileği etrafında düğümlenir.

Dize üçgen bandaj uygulama:

Üçgenin tabanı, dizin 3-4 parmak altında ve ucu dizin üzerine gelecek şekilde yerleştirilir. Dizin arkasından uçları çaprazlanıp, dizin üstünde uçları düğümlenir.

Göğse üçgen bandaj uygulama:

Üçgenin tepesi, omuza yerleştirilir ve tabanı göğsü saracak şekilde sırtta düğümlenir. Bu düğüm ile üçgenin tepesi, bir başka bez kullanılarak birbirine yaklaştırılarak bağlanır.

Kalçaya üçgen bandaj uygulama: 

Üçgenin tabanı uyluğun alt kısmının etrafında düğümlenir. Tepesi ise belin etrafını saran bir kemer ya da beze bağlanır

Hangi durumlarda turnike (Boğucu Sargı) uygulanmalıdır?

• Çok sayıda yaralının bulunduğu bir ortamda tek ilk yardımcı varsa (kanamayı durdurmak ve daha sonra da diğer yaralılarla ilgilenebilmek için),
• Yaralı güç koşullarda bir yere taşınacaksa,
• Uzuv kopması varsa,
• Baskı noktalarına baskı uygulamak yeterli olmuyorsa,

Turnike uygulaması kanamanın durdurulamadığı durumlarda başvurulacak en son uygulamadır. Ancak, eskisi kadar sık uygulanmamaktadır. Çünkü, uzun süreli turnike uygulanması sonucu doku harabiyeti meydana gelebilir ya da uzvun tamamen kaybına neden olunabilir.

Turnike uygulamasında dikkat edilecek hususlar neler olmalıdır?

• Turnike uygulamasında kullanılacak malzemelerin genişliği en az 8- 10 cm olmalıdır.
• Turnike uygulamasında ip, tel gibi kesici malzemeler kullanılmamalıdır.
• Turnikeyi sıkmak için tahta parçası, kalem gibi malzemeler kullanılabilir.
• Turnike kanama duruncaya kadar sıkılır, kanama durduktan sonra daha fazla sıkılmaz.
• Turnike uygulanan bölgenin üzerine hiçbir şey örtülmez.
• Turnike uygulamasının yapıldığı saat bir kağıda yazılmalı ve yaralının üzerine asılmalıdır.
• Uzun süreli kanamalarda ki turnike uygulamalarında, kanayan bölgeye göre 15-20 dakikada bir turnike gevşetilmelidir.
• Turnike uzvun koptuğu bölgeye en yakın olan ve deri bütünlüğünün bozulmamış olduğu bölgeye uygulanır,
• Turnike, kol ve uyluk gibi tek kemikli bölgelere uygulanır, ancak ön kol ve bacağa el ve ayağın beslenmesini bozabileceği için uygulanmaz. Uzuv kopması durumlarında, ön kol ve bacağa da turnike uygulanabilir.

Turnike (Boğucu Sargı) uygulama tekniği:

1. İlk yardımcı eline geniş, kuvvetli ve esnemeyen bir sargı alır,
2. Şerit yarı uzunluğunda katlanır, uzuv etrafına sarılır,
3. Bir ucu halkadan geçirip çekilir ve iki ucu bir araya getirilir,
4. Kanamayı tamamen durduracak yeterlikte sıkı bir bağ atılır,

• • Sargının içinden sert cisim (kalem gibi) geçirilir ve uzva paralel konuma getirilir,
  • Kanama durana kadar sert cisim döndürülür,

5. Sert cisim uzva dik konuma getirilerek sargı çözülmeyecek şekilde tespit edilir,
6. Hasta/yaralının elbisesinin üzerine, adı ve turnikenin uygulandığı zaman (saat ve dakika) yazılı bir kart iğnelenir,
7. Çok sayıda yaralı olduğunda, yaralının alnına rujla veya sabit kalemle “turnike” veya “T” harfi yazılır,
8. Hasta/yaralı pansuman ve turnikesi görülecek şekilde battaniye ile sarılır,
9. Turnike 15-20 dakika aralıklarla gevşetilir, sonra tekrar sıkılır.

Eğer, uzuv kopması var ise;

1. Kopan parça temiz su geçirmez ağzı kapalı bir plastik torbaya yerleştirilir,
2. Kopan parçanın konduğu torba buz içeren ikinci bir torbanın içine konulur,
3. Kopmuş uzuv parçasının konduğu plastik torba ağzı kapatıldıktan sonra, içerisinde 1 ölçek suya 2 ölçek buz konulmuş ikinci bir torbaya ya da kovaya konulur. Bu şekilde, kopmuş uzuv parçasının buz ile direkt teması önlenmiş ve soğuk bir ortamda taşınması sağlanmış olur.
4. Torba hasta/yaralı ile aynı vasıtaya konulur, üzerine hastanın adı ve soyadı yazılır, en geç 6 saat içinde sağlık kuruluşuna sevk edilir,
5. Tıbbi birimler haberdar edilir (112).

B. Şok nedir?

Kalp-damar sisteminin yaşamsal organlara uygun oranda kanlanma yapamaması nedeniyle ortaya çıkan ve tansiyon düşüklüğü ile seyreden, ani gelişen akut dolaşım yetmezliğidir.

Kaç çeşit şok vardır?

Nedenlerine göre 4 çeşit şok vardır.

• Kardiyojenik şok (Kalp kökenli)
• Hipovolemik şok (Sıvı eksikliği)
• Toksik şok (Zehirlenme ile ilgili)
• Anaflaktik şok (Alerjik)

Şok belirtileri nelerdir?

• Kan basıncında düşme,
• Hızlı ve zayıf nabız,
• Hızlı ve yüzeysel solunum,
• Ciltte soğukluk, solukluk ve nemlilik,
• Endişe, huzursuzluk,
• Baş dönmesi,
• Dudak çevresinde solukluk ya da morarma,
• Susuzluk hissi,
• Bilinç seviyesinde azalma,

Şokta ilk yardım uygulamaları nelerdir?

• Kendinin ve çevrenin güvenliği sağlanır,
• Hasta/yaralı sırt üstü yatırılır,
• Hava yolunun açıklığı sağlanır,
• Hasta/yaralının mümkün olduğunca temiz hava soluması sağlanır,
• Varsa kanama hemen durdurulur,
• Şok pozisyonu verilir,
• Hasta/yaralı sıcak tutulur,
• Hareket ettirilmez,
• Hızlı bir şekilde sağlık kuruluşuna sevki sağlanır (112),
• Hasta/yaralının endişe ve korkuları giderilerek psikolojik destek sağlanır.

Şok pozisyonu nasıl verilir?

• Hasta/yaralı düz olarak sırtüstü yatırılır,
• Hasta/yaralının bacakları 30 cm kadar yukarı kaldırılarak, bacakların altına destek konulur (çarşaf, battaniye, yastık, kıvrılmış giysi vb.),

• Üzeri örtülerek ısıtılır,
• Yardım gelinceye kadar hasta/yaralının yanında kalınır,
• Belli aralıklarla (2-3 dakikada bir) yaşam bulguları değerlendirilir.

5. Yaralanmalarda İlk Yardım

• Hasta/yaralının bilinç kontrolü yapılır,
• Hasta/yaralının yaşam bulguları değerlendirilir (ABC),
• Yara üzerine plastik poşet, naylon vb. sarılmış bir bezle kapatılır,
• Nefes alma sırasında yaraya hava girmesini engellemek, nefes verme sırasında havanın dışarı çıkmasını sağlamak için yara üzerine konan bezin bir ucu açık bırakılır,

• Hasta/yaralı bilinci açık ise yarı oturur pozisyonda oturtulur,
• Ağızdan hiçbir şey verilmez,
• Yaşam bulguları sık sık kontrol edilir,
• Açık pnömotoraksta şok ihtimali çok yüksektir. Bu nedenle şok önlemleri alınmalıdır,
• Tıbbi yardım istenir (112).

6. Yanık, Sıcak Çarpması ve Donmada İlk Yardım

Yanık Nedir?

Herhangi bir ısıya maruz kalma sonucu oluşan doku bozulmasıdır. Yanık, genellikle sıcak su veya buhar teması sonucu meydana geldiği gibi, sıcak katı maddelerle temas, asit/alkali gibi kimyasal maddelerle temas, elektrik akımı etkisi ya da radyasyon nedeni ile de oluşabilir.

Kaç Çeşit Yanık Vardır?

1. Fiziksel Yanıklar

• Isı ile oluşan yanıklar,
• Elektrik nedeni ile oluşan yanıklar,
• Işın ile oluşan yanıklar,
• Sürtünme ile oluşan yanıklar,
• Donma sonucu oluşan yanıklar.

2. Kimyasal Yanıklar

• Asit ve alkali maddeler ile oluşan yanıklar.

Yanığın Ciddiyetini Belirleyen Faktörler Nelerdir?

• Derinlik,
• Yaygınlık,
• Bölge,
• Enfeksiyon riski,
• Yaş,
• Solunum yoluyla görülen zarar,
• Önce den var olan hastalıklar.

Yanıklar Nasıl Derecelendirilir?

Birinci Derece Yanık: Deride kızarıklık, ağrı, yanık bölgede ödem vardır. Yaklaşık 48 saatte iyileşir.

ikinci Derece Yanık: Deride içi su dolu kabarcıklar (bül) vardır. Ağrılıdır. Derinin kendini yenilemesi ile kendi kendine iyileşir.

üçüncü Derece Yanık: Derinin tüm tabakaları etkilenmiştir. Özellikle de kaslar, sinirler ve damarlar üzerinde etkisi görülür. Beyaz ve kara yaradan siyah renge kadar aşamaları vardır. Sinirler zarar gördüğü için ağrı yoktur.

Yanığın Vücuttaki Olumsuz Etkileri Nelerdir?

Yanık derinliği, yaygınlığı ve oluştuğu bölgeye bağlı olarak organ ve sistemlerde işleyiş bozukluğuna yol açar. Ağrı ve sıvı kaybına bağlı olarak şok meydana gelir. Hasta/yaralının kendi vücudunda bulunan mikrop ve toksinlerle enfeksiyon oluşur.

Isı ile Oluşan Yanıklarda İlk Yardım İşlemleri Nelerdir?

• Kişi hala yanıyorsa paniğe engel olunur, koşması engellenir,
• Hasta/yaralının üzeri battaniye ya da bir örtü ile kapatılır ve yuvarlanması sağlanır,
• Yaşam belirtileri değerlendirilir (ABC),
• Solunum yolunun etkilenip etkilenmediği kontrol edilir,
• Yanmış alandaki deriler kaldırılmadan giysiler çıkarılır,
• Yanık bölge en az 20 dakika oda sıcaklığındaki su altında tutulur (yanık yüzeyi büyükse ısı kaybı çok olacağından önerilmez),
• Ödem oluşabileceği düşünülerek yüzük, bilezik, saat gibi eşyalar çıkarılır,
• Yanmış alandaki deriler kaldırılmadan giysiler çıkarılır.
• Takılan yerler varsa (giysi vb.) kesilir,
• Hijyen ve temizliğe dikkat edilir,
• Su toplamış yerler patlatılmaz,
• Yanık üzerine ilaç ya da yanık merhemi gibi maddeler sürülmemelidir,
• Yanık üzeri temiz ve nemli bir bezle örtülür,
• Hasta/yaralı battaniye ile örtülür,
• Yanık bölgeler (parmaklar vb.) birlikte bandaj yapılmamalıdır,
• Yanık geniş ve sağlık kuruluşu uzak ise, hasta/yaralının kusması yoksa bilinçliyse ağızdan sıvı (1 litre su -1 çay kaşığı karbonat – 1 çay kaşığı tuz karışımı veya maden suyu) verilerek sıvı kaybı önlenir,
• Tıbbi yardım istenir (112).

Kimyasal Yanıklarda İlk Yardım Nasıl Olmalıdır? 

• Deriyle temas eden kimyasal maddenin en kısa sürede deriyle teması kesilmelidir,
• Bölge bol, tazyiksiz suyla en az 15-20 dakika yumuşak bir şekilde yıkanmalıdır,
• Giysiler çıkarılmalıdır,
• Hasta/yaralı örtülmelidir,
• Tıbbi yardım istenmelidir (112).

Elektrik Yanıklarında İlk Yardım Nasıl Olmalıdır? 

• Soğukkanlı ve sakin olunmalıdır,
• Hasta/yaralıya dokunmadan önce elektrik akımı kesilmelidir. Akımı kesme imkanı yoksa tahta çubuk ya da ip gibi bir cisimle elektrik teması kesilmelidir,
• Hasta/yaralının ABC’si değerlendirilmelidir,
• Hasta/yaralıya kesinlikle su ile müdahale edilmemelidir,
• Hasta/yaralı hareket ettirilmemelidir,
• Hasar gören bölgenin üzeri temiz bir bezle örtülmelidir,
• Tıbbi yardım istenmelidir (112).

Sıcak Çarpması Belirtileri Nelerdir?

Yüksek derece ısı ve nem nedeniyle vücut ısısının ayarlanamaması sonucu ortaya çıkan tabloya sıcak çarpması adı verilir.

Sıcak çarpmasının belirtileri şunlardır:

• Adale krampları,
• Güçsüzlük, yorgunluk,
• Baş dönmesi,
• Davranış bozukluğu, sinirlilik,
• Solgun ve sıcak deri,
• Bol terleme (daha sonra azalır),
• Mide krampları, kusma, bulantı,
• Bilinç kaybı, hayal görme,
• Hızlı nabız,

Sıcak Çarpmasında İlk Yardım Nasıl Olmalıdır?

• Hasta serin ve havadar bir yere alınır,
• Giysiler çıkarılır,
• Sırtüstü yatırılarak, kol ve bacaklar yükseltilir,
• Bulantısı yoksa ve bilinci açıksa su ve tuz kaybını gidermek için 1 litre su -1 çay kaşığı karbonat -1 çay kaşığı tuz karışımı sıvı ya da maden suyu içirilir,

Sıcak Çarpmasında Risk Grupları 

Sıcak çarpması için özel bir risk grubu bulunmamakla beraber, diğer hastalık ya da yaralanmalar için hassas olan kişiler, sıcaktan da diğer kişilere göre daha çok etkilenirler. Bu kişiler;

• Kalp hastaları,
• Tansiyon hastaları,
• Diyabet hastaları,
• Kanser hastaları,
• Normal kilosunun çok altında ve çok üzerinde olanlar,
• Psikolojik ya da psikiyatrik rahatsızlığı olanlar,
• Böbrek hastaları,
• 65 yaş üzeri kişiler,
• 5 yaş altı çocuklar,
• Hamileler,
• Sürekli ve bilinçsiz diyet uygulayanlar,
• Yeterli miktarda su içmeyenler,

Sıcak Yaz Günlerinde Sıcak Çarpmasından Korunmak İçin Alınması Gereken Önlemler Nelerdir? 

• Özellikle şapka, güneş gözlüğü ve şemsiye gibi güneş ışığından koruyacak aksesuarlar kullanılmalıdır,
• Mevsim şartlarına uygun, terletmeyen, açık renkli ve hafif giysiler giyilmelidir,
• Bol miktarda sıvı tüketilmelidir,
• Vücut temiz tutulmalıdır,
• Her öğünde yeterli miktarda gıda alınmalıdır,
• Gereksiz ve bilinçsiz ilaç kullanılmamalıdır,
• Direk güneş ışığında kalınmamalıdır,
• Kapalı mekanların düzenli aralıklarla havalandırılmasına özen gösterilmelidir.

Donma Belirtileri Nelerdir?

Aşırı soğuk nedeni ile soğuğa maruz kalan bölgeye yeterince kan gitmemesi ve dokularda kanın pıhtılaşması ile dokuda hasar oluşur. Donmalar şu şekilde derecelendirilir.

Birinci Derece: En hafif şeklidir. Erken müdahale edilirse hızla iyileşir.

• • • Deride solukluk, soğukluk hissi olur,
    • Uyuşukluk ve halsizlik görülür,
    • Daha sonra kızarıklık ve iğnelenme hissi oluşur.

İkinci Derece: Soğuğun sürekli olması ile belirtiler belirginleşir.

• • • Zarar gören bölgede gerginlik hissi olur.
    • Ödem, şişkinlik, ağrı ve içi su dolu kabarcıklar (bül) meydana gelir.
    • Su toplanması iyileşirken siyah kabuklara dönüşür.

Üçüncü Derece: Dokuların geriye dönülmez biçimde hasara uğramasıdır.

• • • Canlı ve sağlıklı deriden kesin hatları ile ayrılan siyah bir bölge oluşur.

Donmada İlk Yardım Nasıl Olmalıdır?

• Hasta/yaralı, ılık bir ortama alınarak soğukla teması kesilir,
• Sakinleştirilir,
• Kesin istirahata alınır ve hareket ettirilmez,
• Kuru giysiler giydirilir,
• Sıcak içecekler verilir,
• Su toplamış bölgeler patlatılmaz, bu bölgelerin üstü temiz bir bez ile örtülür,
• Donuk bölge ovulmaz, kendi kendine ısınması sağlanır,
• El ve ayak doğal pozisyonda tutulur (eller yumruk yapılmışsa ve ayaklar büzülmüş ise açılmaya çalışılmaz),
• Isınma işleminden sonra hâlâ hissizlik varsa bezle bandaj yapılır,
• El ve ayaklar yukarı kaldırılır,
• Tıbbi yardım istenir (112).

7. Kırık, Çıkık ve Burkulmalarda İlk Yardım

8. Bilinç Bozukluklarında İlk Yardım

Bilinç Bozukluğu / Bilinç Kaybı Nedir?

Beynin normal faaliyetlerindeki bir aksama nedeni ile uyku halinden başlayarak (bilinç bozukluğu), hiçbir uyarıya cevap vermeme haline kadar giden (bilinç kaybı) bilincin kısmen ya da tamamen kaybolması halidir.

Bayılma (Senkop): Kısa süreli, yüzeysel ve geçici bilinç kaybıdır. Beyne giden kan akışının azalması sonucu oluşur.

Koma: Yutkunma ve öksürük gibi reflekslerin ve dışarıdan gelen uyarılara karşı tepkinin azalması ya da yok olması ile ortaya çıkan uzun süreli bilinç kaybıdır.

Bilinç Kaybı Nedenleri ve Belirtileri Nelerdir?

Bayılma nedenleri:

• Korku, aşırı heyecan,
• Sıcak, yorgunluk,
• Kapalı ortam, kirli hava,
• Aniden ayağa kalkma,
• Kan şekerinin düşmesi,
• Şiddetli enfeksiyonlar.

Bayılma (Senkop) Belirtileri:

• Baş dönmesi, baygınlık, yere düşme
• Bacaklarda uyuşma
• Bilinçte bulanıklık
• Yüzde solgunluk
• Üşüme, terleme
• Hızlı ve zayıf nabız

Koma nedenleri:

• Düşme veya şiddetli darbe,
• Özellikle kafa travmaları,
• Zehirlenmeler,
• Aşırı alkol, uyuşturucu kullanımı,
• Şeker hastalığı,
• Karaciğer hastalıkları,
• Havale gibi ateşli hastalıklar.

Koma belirtileri:

• Yutkunma, öksürük gibi tepkilerin kaybolması,
• Sesli ve ağrılı dürtülere tepki olmaması,
• İdrar ve gaita kaçırma.

Bilinç Bozukluğu Durumunda İlk Yardım Nasıl Olmalıdır?

Kişi başının döneceğini hissederse;

• Sırt üstü yatırılır, ayakları 30 cm. kaldırılır,
• Sıkan giysiler gevşetilir,
• Kendini iyi hissedinceye kadar dinlenmesi sağlanır.

Eğer kişi bayıldıysa;

• Sırt üstü yatırılarak ayakları 30 cm kaldırılır,
• Solunum yolu açıklığı kontrol edilir ve açıklığın korunması sağlanır,
• Sıkan giysiler gevşetilir,
• Kusma varsa yan pozisyonda tutulur,
• Solunum kontrol edilir,
• Etraftaki meraklılar uzaklaştırılır.

 Bilinç kapalı ise:

• Hasta/yaralının yaşam bulguları değerlendirilir (ABC),
• Hasta/yaralıya koma pozisyonu verilir,
• Yardım çağrılır (112),
• Sık sık solunum ve nabız kontrol edilir,
• Yardım gelinceye kadar yanında beklenir.

Koma Pozisyonu (Yarı Yüzükoyun-Yan Pozisyon) Nasıl Verilir?

• Sesli veya omzundan hafif sarsarak, uyarı verilerek bilinç kontrol edilir,
• Sıkan giysiler gevşetilir,
• Ağız içinde yabancı cisim olup olmadığı kontrol edilir,
• Bak, dinle, hisset yöntemi ile solunum kontrol edilir,
• Şah damarından nabız kontrol edilir,
• Hasta/yaralının döndürüleceği tarafa diz çökülür,
• Hasta/yaralının karşı tarafta kalan kolu karşı omzunun üzerine konulur,
• Karşı taraftaki bacağı dik açı yapacak şekilde kıvrılır,
• İlk yardımcıya yakın kolu baş hizasında omuzdan yukarı uzatılır,
• Karşı taraf omuz ve kalçasından tutularak bir hamlede çevrilir,
• Üstteki bacak kalça ve dizden bükülerek öne doğru destek yapılır,
• Alttaki bacak hafif dizden bükülerek arkaya destek yapılır,
• Başı uzatılan kolun üzerine yan pozisyonda hafif öne eğik konulur,

• Tıbbi yardım (112) gelinceye kadar bu pozisyonda tutulur,
• 3–5 dakika ara ile solunum ve nabız kontrol edilir.

Havale Nedir?

Sinir sisteminin merkezindeki bir tahriş (irritasyon) yüzünden beyinde meydana gelen elektriksel boşalmalar sonucu oluşur. Vücudun adale yapısında kontrol edilemeyen kasılmalar olur.

Havale Nedenleri Nelerdir?

• Kafa travmasına bağlı beyin yaralanmaları,
• Beyin enfeksiyonları,
• Yüksek ateş,
• Bazı hastalıklar.

Nedenlerine Göre Havale Çeşitleri Nelerdir?

• Ateş nedeniyle oluşan havaleler
• Sara krizi (Epilepsi)

Ateş Nedeniyle Oluşan Havale Nedir?

Herhangi bir ateşli hastalık sonucu vücut sıcaklığının 38°C’nin üstüne çıkmasıyla oluşur. Genellikle 6 ay – 6 yaş arasındaki çocuklarda rastlanır.

Ateş Nedeniyle Oluşan Havalede İlk Yardım Nasıl Olmalıdır?

• Öncelikle hasta ıslak havlu ya da çarşafa sarılır,
• Ateş bu yöntemle düşmüyorsa oda sıcaklığında bir küvete sokulur,
• Tıbbi yardım istenir (112).

Sara Krizi (Epilepsi) Nedir?

Kronik bir hastalıktır. Doğum sırasında ya da daha sonra herhangi bir nedenle beyin zedelenmesi oluşan kişilerde gelişir. Her zaman tipik sara krizi karakterinde olmasa da bazı belirtilerle tanınır. Sara krizini davet eden bazı durumlar olabilir. Örneğin uzun süreli açlık, uykusuzluk, aşırı yorgunluk, kullanılan ilaçların doktor izni dışında kesilmesi ya da değiştirilmesi, hormonal değişiklikler sara krizinin ortaya çıkmasına neden olabilir. Bazı durumlarda sara krizi, madde bağımlılarının geçirdiği madde yoksunluk krizi ile karıştırılabilir.

Sara Krizinin Belirtileri Nelerdir?

• Hastada sonradan oluşan ve ön haberci denilen normalde olmayan kokuları alma, adale kasılmaları gibi ön belirtiler oluşur,
• Bazen hasta bağırır, şiddetli ve ani bir şekilde bilincini kaybederek yığılır,
• Yoğun ve genel adale kasılmaları görülebilir, 10–20 saniye kadar nefesi kesilebilir,
• Dokularda ve yüzde morarma gözlenir,
• Ardından kısa ve genel adale kasılması, sesli nefes alma, aşırı tükürük salgılanması, altına kaçırma görülebilir,
• Hasta dilini ısırabilir, başını yere çarpıp yaralayabilir, aşırı kontrolsüz hareketler gözlenir,
• Son aşamada hasta uyanır, şaşkındır, nerede olduğundan habersiz, uykulu hali vardır.
• Bazı kişilerde, sara krizi aşağıdaki hafif belirtilerle görülebilir;

– Bir noktaya doğru dalgın bakış ve kişinin hayal alemine dalmış gibi görünmesi,

– İstemsiz mimik ve hareketler,  dudak ısırma gibi hareketler,

– Anlamsız konuşma ve tekrarlayan hareketler,

– Dikkati dağıtacak derecede bellek yitimi.

Sara Krizinde İlk yardım Nasıl Olmalıdır?

Öncelikle, olayla ilgili güvenlik önlemleri alınır (Örneğin kişi yol ortasında kriz geçiriyorsa olay yerindeki trafik akışı kesilmelidir).

• Kriz, kendi sürecini tamamlamaya bırakılır,
• Hasta bağlanmaya çalışılmaz,
• Kilitlenmiş çene açılmaya çalışılmaz,
• Genel olarak yabancı herhangi bir madde kullanılmaz, koklatılmaz ya da ağızdan herhangi bir yiyecek içecek verilmez,
• Kendisini yaralamamasına dikkat edilir,
• Başını çarpmasını engellemek için başın altına yumuşak bir malzeme konulur,
• Yaralanmaya neden olabilecek gereçler etraftan kaldırılır,
• Sıkan giysiler gevşetilir,
• Kusmaya karşı tedbirli olunur,
• Düşme sonucu yaralanma varsa gerekli işlemler yapılır,
• Tıbbi yardım istenir (112).

Kan Şekeri Düşüklüğü Nedir?

Herhangi bir nedenle vücutta glikoz eksildiği zaman ortaya çıkan belirtilerdir.

Kan Şekeri Düşmesinin Nedenleri Nelerdir?

• Şeker hastalığı tedavisine bağlı,
• Uzun egzersizler sonrası,
• Uzun süre aç kalma,
• Barsak ameliyatı geçirenlerde yemek sonrası.

Kan Şekeri Aniden Düştüğünde Hangi Belirtiler Görülür?

• Korku,
• Terleme,
• Hızlı nabız,
• Titreme,
• Aniden acıkma,
• Yorgunluk,
• Bulantı.

Kan Şekeri Düşüklüğü Yavaş ve Uzun Sürede Oluşursa Hangi Belirtiler Görülür?

• Baş ağrısı,
• Görme bozukluğu,
• Uyuşukluk,
• Zayıflık,
• Konuşma güçlüğü,
• Kafa karışıklığı,
• Sarsıntı ve şuur kaybı.

Kan Şekeri Düşmesinde İlkyardım Nasıl Olmalıdır?

• Hastanın ABC’si değerlendirilir,
• Hastanın bilinci yerinde ve kusmuyor ise ağızdan şeker, şekerli içecekler verilir, fazla şekerin bir zararı olmaz (Ayrıca belirtiler fazla şekerden meydana gelmiş ise bile fazladan şeker verilmesi, hastanın düşük kan şekeri düzeyinde kalmasından daha az zararlı olacaktır. Çünkü düşük kan şekeri, beyinde ve diğer hayati organlarda kalıcı zararlara neden olabilir.),
• 15–20 dakikada belirtiler geçmiyorsa sağlık kuruluşuna gitmesi için yardım çağrılır,
• Hastanın bilinci yerinde değilse koma pozisyonu verilerek tıbbi yardım çağrılır (112).

Göğüste Kuvvetli Ağrı Nedenleri Nelerdir?

Göğüste kuvvetli ağrı nedenleri arasında en sık kalp spazmı (angina pektoris) ve kalp krizi (miyokart enfarktüsü) görülür. Her ikisi de kalp kasının belli bir yerine gönderilen kanın azalması sonucu oluşur.

Göğüste Kuvvetli Ağrı Belirtileri Nelerdir?

a. Kalp Spazmı (Angina Pektoris) belirtileri:

• Sıkıntı veya nefes darlığı olur,
• Ağrı hissi; genellikle göğüs ortasında başlar, kollara, boyuna, sırta ve çeneye doğru ilerler,
• Sıklıkla fiziksel hareket, fiziksel zorlanma, heyecan, üzüntü ya da fazla yemek yeme sonucu ortaya çıkar,
• Kısa sürelidir, ağrı yaklaşık 5–10 dakika kadar sürer,
• Ağrı, istirahat ile durur, istirahat halindeyken görülmesi ciddi bir durumu gösterir,
• Nefes alıp vermekle ağrının şekli ve şiddeti değişmez.

b. Kalp Krizi (Miyokart Enfarktüsü) belirtileri:

• Hasta ciddi bir ölüm korkusu ve yoğun sıkıntı hisseder, terleme, mide bulantısı, kusma gibi bulgular görülür,
• Ağrı; göğüs ya da mide boşluğunun herhangi bir yerinde, sıklıkla kravat bölgesinde görülür, omuzlara, boyuna, çeneye ve sol kola yayılır,
• Süre ve yoğunluk olarak kalp spazmı (angina pektoris) ağrısına benzemekle birlikte daha şiddetli ve uzun sürelidir,
• En çok hazımsızlık, gaz sancısı veya kas ağrısı şeklinde belirti verir ve bu nedenle bu tür rahatsızlıklarla karıştırılır (Bu tür gaz ya da kas ağrıları, aksi ispat edilinceye kadar kalp krizi olarak düşünülmelidir),
• Nefes alıp vermekle ağrının şekli ve şiddeti değişmez.

Göğüs Ağrısında İlk yardım Nasıl Olmalıdır?

• Hastanın yaşamsal bulguları kontrol edilir (ABC),
• Hasta hemen dinlenmeye alınır, sakinleştirilir,
• Yarı oturur pozisyon verilir,
• Kullandığı ilaçları varsa almasına yardım edilir,
• Yardım istenerek (112) sağlık kuruluşuna gitmesi sağlanır,
• Yol boyunca yaşam bulguları izlenir.

9. Zehirlenmelerde İlk Yardım

• Üstü örtülür,
• Tıbbi yardım istenir (112).

10. Hayvan Isırmalarında İlk Yardım

11. Göz, Kulak ve Buruna Yabancı Cisim Kaçmasında İlk Yardım

Genellikle çocuklar meraklarından dolayı ellerine geçirdikleri fasulye, nohut, mısır, boncuk gibi maddeleri ağızlarına götürme veya burun deliklerine sokma gibi olumsuz davranışlarda bulunduklarından bu tür kazalar oyun çağındaki çocuklarda sık görülür.

12. Boğulmalarda İlk Yardım

13. Hasta / Yaralı Taşıma Teknikleri

Kaynaklar:

• www.ilkyardim.org.tr/
• https://acilafet.saglik.gov.tr/TR-78789/ilk-yardim.html
• sozluk.gov.tr/
• Akademi Danışmanlık Acil Durum Eğitim Merkezi İlk Yardım Eğitimi Ders Notları